AMOK-procedure: protocol politie bij gewapende dader

Wanneer de politie de taak heeft een gewapend persoon zo snel mogelijk uit te schakelen dan wordt gebruik gemaakt van de AMOK-procedure. Deze methode is in Nederland in 2010 vastgesteld door de Raad van Korpschefs als reactie op een reeks internationale incidenten zoals gijzelingen in winkelcentra en scholen. De AMOK-procedure is erop gericht om zo snel mogelijk een gewapend persoon te neutraliseren en slachtoffers te voorkomen. In België en Duitsland werkt de politie met dezelfde richtlijnen.

AMOK-procedure bij de politie

• Incidenten die hebben geleid tot de AMOK-procedure
• De AMOK-procedure
• Gewapende man bij het Acht Uur Journaal

Incidenten die hebben geleid tot de AMOK-procedure

Voor de invoering van de AMOK-procedure werd door de politie gebruik gemaakt van een strategie van containing. Daarbij ondernemen de eerste agenten ter plaatse niet direct actie maar roepen zij speciale eenheden op zoals onderhandelaars, scherpschutters of andere speciale eenheden en wachtten hun komst af. Diverse incidenten in binnen- en buitenland hebben echter uitgewezen dat dit niet altijd de juiste methode is. Een dader die enkel tot doel heeft om zoveel mogelijk slachtoffers te maken heeft op die manier de kans om langer ongestoord zijn gang te gaan terwijl de politie buiten niets doet.

Enkele incidenten die de afgelopen decennia aanleiding gegeven hebben om te gaan twijfelen aan deze methode zijn onder andere de schietpartijen in Hungerford (1987) en Cumbria (2010), de schietpartijen en gijzelingen in scholen in Dunblane (1996), Erfurt (2002), Tuusula (2007), Kauhajoki (2008) en Winnenden (2009), alsmede ook de reeks aanslagen van Alexander Breidvik waarbij hij onder andere het vuur openden op een grote groep jongeren op het Noorse eiland Utoya.

De AMOK-procedure

Het woord Amok komt het het Maleis en betekent daar zoiets als 'moorddadige aanval'. In het Nederland betekent het woord meer zoiets als ruzie of problemen veroorzaken. De definitie van het woord zoals die door de politie gebruikt wordt om een AMOK-situatie te omschrijven is als volgt: 'een situatie waarbij een persoon of personen op een bepaalde locatie de daar aanwezige personen aanvalt (aanvallen) en zoveel mogelijk slachtoffers tracht(en) te maken, zonder zich daarbij te verschansen of gijzelaars te nemen.' Dit is bij uitstek het soort situatie waarbij het niet wenselijk is dat gewacht wordt op speciale eenheden maar waarbij snel handelen die hoogste prioriteit moet hebben. Ook eerstelijns-agenten, die als eerste ter plaatse komen moeten daarom getraind worden in de AMOK-procedure.

Agenten worden hierin getraind door het volgen van een tweedaagse opleiding, met jaarlijks een extra training van een halve dag. Hierin ligt de nadruk vooral op het lokaliseren, isoleren en neutraliseren van een dader of daders. Politie-agenten moeten daarbij de AMOK-situatie goed kunnen herkennen en vervolgens geweldsbeheersend moeten kunnen optreden. Uiteraard zijn er ook veel situaties waarbij het wel verstandig is om de komst van speciale eenheden af te wachten. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een dader dreigt met zelfmoord of wanneer hij er niet op gericht is om veel slachtoffers te maken.

Gewapende man bij het Acht Uur Journaal

Op donderdag 29 januari 2015 kreeg heel Nederland een schoolvoorbeeld van een AMOK-situatie en de daarbij behorende reactie van de politie voorgeschoteld. Even voor het begin van het Acht Uur Journaal bij de NOS drong een man - met naar later bleek een nepwapen - het gebouw binnen van waaruit het nieuws zou worden uitgezonden. De man eiste zendtijd, hield een portier onder schot en had kenbaar gemaakt dat er op meerdere plekken in Nederland bommen waren geplaatst die af zouden gaan als zijn aanwijzingen niet zouden worden opgevolgd. Nadat de eerste agenten ter plekke de dader via camerabeelden hadden kunnen gadeslaan, hebben zij met kogelvrije vesten en getrokken pistolen de kamer waarin de dader zich bevond bestormd en hem met verbaal geweld gedwongen zijn wapen te laten vallen en zich te laten arresteren. Daags na het incident toonde de politie zich tevreden met het correct uitvoeren van de AMOK-procedure.