Herfst en eetbare noten

1 september begint de meteorologische herfst op het noordelijk halfrond en de astronomische herfst begint rond 21 september. De herfst met zijn rijke oogst aan vruchten, vooral in een mastjaar. Voor vogels, zoogdieren en ook voor de mensen. De hazelnoten, tamme kastanjes, beukennootjes en walnoten zijn ook lekker, gezond en eetbaar voor mensen. Heerlijke, verse en gezonde lekkernijen van de natuur, die rijp zijn in de herfst. Natuurlijke producten met een eerlijke en heerlijke smaak.

• Mastjaar
• Noten
• De hazelnoot
• De tamme kastanje
• De walnoot of okkernoot
• Het beukennootje

Mastjaar

Een mastjaar is een benaming voor een jaar waarin bomen en planten veel meer vrucht dragen dan gemiddeld. Bosbouwers noemen dit dan een mastjaar. Hoge temperaturen in de voorgaande zomer en herfst lijken de aanmaak van bloesem in het voorjaar te bepalen en een volle oogst in het najaar te geven.

Noten

De herfst is hét seizoen om noten te oogsten. Vaak zijn de notenbomen te vinden in bossen, gemeenteplantsoenen of op eigen terrein. In bossen en gemeenteplantsoenen mag er geraapt worden voor eigen bescheiden gebruik. Denk bijvoorbeeld aan:

• tamme kastanjes (Castanea sativa);
• hazelnoten (Corylus avellana);
• walnoten of okkernoten(Juglans regia);
• beukennootjes (Fagus sylvatica).

De hazelnoot

Er zijn hazelnoten van hazelaars en hazelnoten van hazelnootbomen. De hazelnootboom is een boom die veel in bossen te vinden is en de hazelaar is een heester die veel in parken en bermen zijn aangeplant. De hazelnoten van een hazelaar zijn iets groter dan de hazelnoten van een hazelnotenboom. De vrucht van de hazelaar of hazelnootboom is de hazelnoot, waarvan de kern eetbaar is.

De hazelnoot is rijp en eetbaar in september tot begin oktober. De noten zijn 1,5 centimeter tot 2 centimeter groot. De vorm kan verschillen van eivormig tot rond. De verse hazelnoot van een hazelaar zit in een lichtgroen gefranjerde bolster en wanneer de hazelnoot rijp is laat de bruine noot los en valt op de grond. De noot moet met een notenkraker gekraakt worden en het witte vruchtvlees komt te voorschijn. Zo vers en nog wit is de hazelnoot heel erg lekker. Naast lekker zijn hazelnoten ook erg gezond. Ze zijn rijk aan plantaardige eiwitten, onverzadigde vetzuren vitaminen en mineralen. Mineralen als calcium, kalium, fosfor, zink en magnesium.

De tamme kastanje

De tamme kastanje (Castanea sativa) is een loofboom. Tamme kastanjes zijn de vruchten van een tamme kastanjeboom. Een tamme kastanje kan men van een paardenkastanje onderscheiden door het blad, de bolster en het uiterlijk van de vrucht. Het blad van de tamme kastanje is een lancetvormig, lang en een grof gezaagd blad en het paardenkastanjeblad heeft handvormige, samengestelde bladeren. De vrucht van de paardenkastanje, de wilde kastanje, heeft een gladde groene bolster. De paardenkastanje of wilde kastanje is niet voor mensen te eten en is zelfs giftig.

De vrucht van de tamme kastanje zit in een stekelige bolster en is wel te eten. Alleen de stekels kunnen venijnig in de vingers prikken die dan nog dagen gevoelig zijn! De tamme kastanje zal er uit moeten vallen wanneer die rijp is. De bruine schil van de tamme kastanje wordt bij elkaar gehouden door een behaarde punt. Een typisch kenmerk voor de tamme kastanje. Met een mesje begin je hier de kastanje te schillen. Dan zit er een wit schilletje om de kastanje die vers nog gemakkelijk te verwijderen is (na een week al niet meer). Tamme kastanjes zijn rijk aan vezels, vitamine B11, calcium, ijzer, fosfor en kalium.

De walnoot of okkernoot

De walnoot (Juglans) is een geslacht van bladverliezende bomen uit de okkernootfamilie (Juglandaceae). De vruchten van de walnootboom zijn de walnoten. De walnoten worden zo’n drie maanden lang omgeven door een groene bolster. Wanneer de walnoot in september rijp is, splijt de bolster en de walnoot zal op de grond vallen. Een verse walnoot waar de notenkraker aan te pas zal moeten komen.

Om het vruchtvlees zit een wit vliesje die bij een vers gevallen walnoot, nog heel gemakkelijk verwijderd worden. Heerlijk, die natte noten! Een week later zal het witte vliesje er niet meer af gaan en wordt lichtjes bruin. Raap in de herfst elke morgen de walnoten op wanneer een walnotenboom op privé-terrein staat. Noten die blijven liggen gaan schimmelen. Laat de walnoten goed drogen en de hele winter kunnen walnoten gegeten worden (ook ideaal voor de voedertafel). Walnoten zijn erg lekker en erg gezond. Rijk aan eiwitten, vezels, linolzuur en koolhydraten. Walnoten bevatten beschermende vetten die hart en bloedvaten gezond houden, tannine welke een krachtige kankerbestrijder is en laten het cholesterolpeil dalen.

Het beukennootje

Een beukennootje is de vrucht van de beukenboom (Fagus sylvatica). Beukennootjes zitten in een bolster, ook wel napje genoemd. De beukennootjes zitten vaak met twee nootjes in de stekelige, houtige en eironde bolster. Richting herfst kleurt de groene bolster geel tot bruin en bij rijpheid barst deze in vier delen, en de beukennootjes vallen op de grond. Lekker voor eekhoorns, die ze als wintervoorraad gebruiken. Lekker voor wilde zwijnen en lekker voor de mens.

Ze zijn klein en moeilijk te pellen. Het beetje vruchtvlees zit in een bruine bast die eraf moet. In grote hoeveelheden zijn ze giftig voor de mens. Er zit namelijk een klein beetje giftig blauwzuur in de verse nootjes. Een paar nootjes eten tijdens een boswandeling kan geen kwaad. Leg de beukennootjes thuis op een zonnig plekje. Dit laat het blauwzuur verdwijnen. Of rooster de beukennootjes even in de koekenpan. Dit laat ook de giftige stof verdwijnen. Per 100 gram zit er 1 milligram calcium, 2,4 milligram ijzer en 16 milligram vitamine C in.