Quinoa hype leidt tot zorgwekkende gevolgen

Quinoa is supergezond en wordt dankzij de milde nootachtige smaak ook nog eens als erg lekker beschouwd. Het is dus niet zo gek dat deze zaadjes de laatste jaren steeds populairder zijn geworden. Dit is uiteraard mooi nieuws voor de quinoa boeren die hun inkomens hebben zien stijgen, maar helaas zijn er ook zorgwekkende gevolgen aan deze ware quinoa hype verbonden die je je misschien niet realiseert als je weer een zakje in je winkelmandje gooit.

Quinoa: een echte cashkrop

Quinoa is erg gezond. De zaadjes beschikken namelijk over alle essentiële aminozuren, bevatten veel vitamines (A, E en B) en zitten boordevol mineralen zoals fosfor, kalium en magnesium. Bovendien zijn ze gluten-en cholesterolvrij. Mede dankzij deze redenen is quinoa, dat vooral op hoogvlaktes in de Andes wordt geteeld, extreem populair geworden. Sinds 2006 is de vraag ernaar in het buitenland met duizend procent gestegen en deze is nog steeds groeiende. Bolivia is de grootste producent van quinoa, gevolgd door Peru. De VS importeert nu 52 % van de Boliviaanse quinoa en Europa 24 %, waarvan het grootste deel door Frankrijk en Nederland. Het goede nieuws is dat door deze verhoogde vraag quinoa veel meer waard is geworden, waardoor de aankoopprijs bij de boeren zelf ook is gestegen. Dit heeft meer welvaart voor ze gecreëerd. Helaas kleven er ook minder goede kanten aan het verhaal.

Uitgeputte landbouwgrond

Door de stijgende vraag naar de schaarse quinoa komen de hoogvlaktes van de Andes waarop de boeren werken onder druk. Er wordt namelijk zó intensief geteeld en daarbovenop ook nog is steeds hetzelfde gewas (monoteelt), zodat de grond uitgeput raakt. Ook wordt nu in een veel grotere zone quinoa verbouwd en gebruikt men tractoren waardoor op sommige plaatsen al onherstelbare schade aan de ondergrond is. En alsof dat nog niet genoeg is, wordt ook de lamateelt (voor vlees en wol) zo langzamerhand verwaarloost omdat steeds meer boeren quinoa willen verbouwen. Dit terwijl de lama's de belangrijkste bron van organische mest (lees bodemvruchtbaarheid) zijn…

Nadelig voor eigen bevolking

De quinoa oogst wordt onder de neus van de boeren meteen opgekocht door handelaren, waardoor er steeds minder overblijft voor de lokale markt. En niet alleen in Europa/VS is quinoa steeds duurder geworden, ook in Bolivia zelf zijn de prijzen sinds 2006 verdrievoudigd. Een op drie Bolivianen leeft in extreme armoede en een kwart van de Boliviaanse bevolking leidt aan ondervoeding. Zij die vroeger quinoa tot hun beschikking hadden, worden nu gedwongen uit te wijken naar minder voedzame/proteïnerijke voedingsmiddelen als rijst. Slechts 11% van de bevolking eet nog quinoa (dat vroeger gewoon als basisvoedsel gold), de rest kan het allang niet meer betalen.

Concurrentie van andere (rijke) landen

Om aan de gestegen vraag te kunnen voldoen, wordt nu ook in landen zoals de VS, Frankrijk en Denemarken geëxperimenteerd met de productie van quinoa op eigen bodem. Met als risico dat als dit lukt, Bolivia zijn rol als grootste exporteur van de quinoa verliest en misschien zelfs ‘buiten de boot’ gaat vallen. Juist voor de Boliviaanse boeren is dit zo’n belangrijk gewas, omdat het een van de weinigen is die kan overleven op de woestijnachtige hoogvlakten van de Andes. Ook Nederland is begonnen met het planten van quinoa: in het Limburgse Wanssum is dit jaar zo’n 2500 vierkante meter ingezaaid.

Wat kun jij zelf doen?

Het natuurlijk niet de bedoeling dat je helemaal geen quinoa meer koopt, want dat is weer het andere uiterste, maar doe het met mate. Wat dacht je ervan om is wat vaker peulvruchten te eten? Dit is net zoals quinoa een gezonder alternatief voor aardappelen/pasta/rijst, er hoeft geen landbouwgrond voor uitgeput te worden én er zijn genoeg lekkere gerechten mee te maken. Misschien heb je het gevoel dat het toch niet helpt als je jouw quinoa gebruik wat terugbrengt, maar doe het dan op zijn minst omdat het niet goed voelt.