4 mei: de herdenking op kamp Westerbork

Op 4 mei staat Nederland stil bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel in de media steeds vaker de vraag wordt gesteld hoe lang we hier nog mee moeten gaan, blijkt uit recent onderzoek dat de 4-meiherdenking breed gedragen wordt onder de Nederlandse bevolking, niet in de laatste plaats onder jongeren. Ook in kamp Westerbork wordt jaarlijks stilgestaan bij de slachtoffers die voor een groot deel korte of langere tijd in dit kamp verbleven. De 4-meiherdenking op kamp Westerbork vindt plaats op het voormalige kampterrein, dat midden in de bossen bij Hooghalen ligt, op bijna drie kilometer van het bijbehorende museum. In dat museum, het Herinneringscentrum Kamp Westerbork, worden in de loop van de 4e mei verschillende activiteiten georganiseerd, waaronder het vertonen van films en lezingen van mensen die uit eigen beleving over kamp Westerbork of de Tweede Wereldoorlog kunnen vertellen. Op de plek waar zich ooit het kamp bevond, worden rondleidingen verzorgd.

Per auto naar het kampterrein

De afstand tussen museum en kampterrein moet je normaal gesproken te voet, per fiets of per pendelbus overbruggen, maar op 4 mei wordt de autovrije zone aan het begin van de avond opengesteld, zodat alle geïnteresseerden met de eigen auto kunnen doorrijden tot vlak bij het kampterrein. Eenmaal daar aangekomen verzamelt iedereen zich bij de ingang van het kamp. Tot het begin van het herdenkingsprogramma blijft de slagboom gesloten.

Aanvang programma

Het programma begint doorgaans rond 19.20 uur met een stille tocht, die al dan niet voorafgegaan wordt door een lied. Tijdens de stille tocht worden de namen voorgelezen van kinderen die in het kamp gezeten hebben en wordt de Westerborkklok geluid. De radiotelescopen, die een deel van het kampterrein beslaan, worden in de rouwstand gezet, wat wil zeggen dat de schotels die normaal gesproken naar het heelal wijzen, tijdens de stille tocht en de herdenking naar de grond wijzen.

Stille tocht en herdenkingsplechtigheid

De stille tocht wordt aangevoerd door de leerlingen van de twee basisscholen uit Westerbork, die het monument geadopteerd hebben, en de kampoverlevenden. Ze voert van de ingang, langs het oude spoortraject, naar het Nationaal Monument Westerbork, waarmee het hele kampterrein wordt overgestoken. Bij het monument (de omhoog gebogen spoorlijn, een ontwerp van Ralph Prins) staat een podium opgesteld, vanwaar de verschillende bijdragen aan de herdenking worden geleverd. Afgewisseld door muziek bestaat de herdenking uit de volgende - min of meer - vaste punten:

• Verhaal van drie generaties
• Gedicht van de winnaar van ‘Dichter bij 4 mei’, een initiatief van het Nationaal Comité 4 en 5 mei
• Overdenking van een oud-gevangene van kamp Westerbork
• Kaddisj, een oud Joods gebed, uitgesproken door iemand die in kamp Westerbork is geboren
• Twee minuten stilte
• Last Post
• Bloemlegging

Bij de herdenking op kamp Westerbork zijn het de leerlingen van de adoptiescholen die als eerste hun bloemen, een rode roos, mogen neerleggen. Vervolgens is het de beurt aan de kampoverlevenden, hun familie en nabestaanden, waarna de overige aanwezigen aan de beurt zijn. In tegenstelling tot wat elders gebruikelijk is, blijft de Nederlandse vlag na de herdenking op kamp Westerbork half stok hangen, het verdriet blijft, zo is de gedachte.

Na afloop

Na de herdenking staat het iedereen vrij om op eigen gelegenheid het kampterrein te bezoeken en na te praten in het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Door de drukte kan de autorit terug naar het museum veel tijd in beslag nemen. Wie overweegt om deze herdenking eens bij te wonen moet daarom ook serieus overwegen om de afstand van museum naar kampterrein te voet of per fiets te overbruggen.
De herdenking op kamp Westerbork wordt jaarlijks bijgewoond door 5.000 tot 6.000 belangstellenden. Jong en oud, iedereen is welkom.

Lees verder

• Kamp Westerbork, een tijdlijn
• Wat aan Westerbork vooraf ging: de anti-Joodse maatregelen
• Johnny en Jones, Nederlands eerste tieneridolen
• Over Struikelstenen en Stolpersteine
• Joodse werkkampen