Argumenteren op eenvoudige wijze in woord en geschrift

Mensen proberen zich te verantwoorden of elkaar te overtuigen met behulp van argumentatie. Een argumentatie kan op eenvoudige wijze worden samengesteld. Een volledige argumentatie kenmerkt zich door een aantal onderdelen die alle of gedeeltelijk kunnen worden gebruikt. Zowel schriftelijk als in een gesprek kunnen ze helpen om een standpunt of mening te rechtvaardigen en ondersteunen. Mensen hebben de neiging om in een gesprek of in een geschrift te vertellen en te verantwoorden wat ze van iets vinden. Dat kan op allerlei gebieden: politiek, sport, relaties, opvoeding enz. In zo’n gesprek geven ze redenen (argumenten) waarom ze op een bepaalde wijze hebben gehandeld, wat ze van plan zijn om te doen of welk standpunt ze over iets hebben. Men kan de ander ook willen overtuigen van zijn eigen mening of standpunt.

Als er redenen worden aangegeven dan spreekt men van een redenering. Een redenering is opgebouwd uit kenmerken van een argumentatie (1). Verschillende vormen argumentaties zijn te onderscheiden.

Argumentatievormen

De volgende twee vormen van argumentatie komen veel voor:

Een onvolledige argumentatie

Kenmerk: het weergeven van een mening of standpunt met een reden (of ook wel argument)


Er wordt niet onderbouwd waaruit het blijkt dat het gevaarlijk is.

Een volledige(r) argumentatie

Kenmerk: een stevige onderbouwing waarbij gebruik wordt gemaakt van de argumentatieleer die uit meerdere onderdelen bestaat. Een beperkt, maar eenvoudig toepasbaar, aantal onderdelen zijn:

• standpunt of mening
• conclusie (kun je dus voorzetten)
• rechtvaardiging (begint vaak met want)
• ondersteuning (verwijst naar bewijzen zoals onderzoek)
• voorbehoud (kun je het woord tenzij voor zetten)

Hoewel deze redenering vrij volledig lijkt kan deze de volgende vraag (tegenwerping) oproepen: Uit welk onderzoek blijkt dit? Zou de argumentatie volledig zijn dan moet ook nog worden toegevoegd: dit blijkt uit onderzoek onder 2000 dementerende mensen van de ... universiteit. Soms kun je een voorbehoud inbouwen.

Redeneringen in geschriften en gesprekken

Veel redeneringen die in boeken, bladen, kranten of in een gesprek worden weergegeven kenmerken zich door een onvolledige opbouw of door een ondersteuning die verder niet worden uitgewerkt.


De opbouw is als volgt: Dementerende mensen worden soms agressief, (standpunt) dat is uit onderzoek gebleken (ondersteuning). Er mist een conclusie en rechtvaardiging. Nu is dat ook niet per se noodzakelijk. Wel mist de uitwerking van de ondersteuning. Als de redenering correct was geweest dan zou deze moeten luiden: Dementerende mensen worden soms agressief, (argument) wat blijkt uit een onderzoek, (ondersteuning) van de … universiteit onder 2000 dementerenden. (ondersteuning op grond van onderzoek)

Zou dezelfde redenering vollediger zijn geweest dan zou deze als volgt luiden: Dementerende mensen worden agressief (argument), wat blijkt uit onderzoek van de ... universiteit onder 2000 dementerenden, (ondersteuning) dus in de omgang moet rekening worden gehouden met mogelijk agressief gedrag (conclusie), waardoor problemen kunnen worden voorkomen (rechtvaardiging).

Ondersteuning

Ondersteuning is een belangrijk onderdeel van de argumentatie. Ze kunnen worden uitgewerkt op grond van:

• Onderzoek - In het voorbeeld hierboven weergegeven.
• Regel - Honden zijn van je afhankelijk, dus je moet ze goed verzorgen want als je ze niet goed verzorgt is dat dierenmishandeling en dat is strafbaar volgens de wet.
• Autoriteit - De vrijheid van de mens is in een dictatoriale staatsvorm beperkt, dus deze staatsvorm is slecht want als de individuele vrijheid beperkt wordt heeft de mens geen eigen wil meer zegt de politicus B.

Waardoor argumenteert men vaak niet juist?

Argumentatie vraagt bezinning, nadenken over wat de ander zegt of schrijft. Dit vervolgens analyseren en zoeken naar aangrijpingspunten om een eigen goed onderbouwde argumentatie op te zetten. Dat dit onvoldoende gebeurt komt o.a. door:

• emoties (woede, angst, jaloezie)
• gebrek aan kennis

Door emoties wordt vaak direct gereageerd waardoor men blijft steken in een mening en conclusie. Het inschakelen van het denkproces wordt overspoeld door woede of angst. Men denkt dan niet meer goed na en zegt maar wat. Soms is er nog een rechtvaardiging. Ondersteuning en voorbehoud blijven meestal achterwege. Een voorbeeld hiervan was te zien in het derde Amerikaanse verkiezingsdebat in 2016 tussen een boze Trump en Clinton (2):

• Trump: De verkiezingen verlopen nu al niet eerlijk.
• (dus) ik zal nog wel zien of ik de uitslag van de verkiezing accepteer.
• Presentator Chris Wallace: U zegt dat u het niet accepteert, waarom niet?
• Trump: Er is sprake van fraude en corruptie.

Trump neemt hier een standpunt in, verbindt hier een conclusie aan een rechtvaardigt dit door iets te zeggen waar geen onderbouwing (bewijslast) bij is. In problematische relaties, zoals huwelijksproblemen, komt men bij woede vaak niet verder dan een standpunt en conclusie, dikwijls versterkt door stemverheffing.

Slot

Met verkiezingen in aantocht kan het interessant zijn om met behulp van de kenmerken van een volledige(r) argumentatie na te gaan hoe de politici hun argumentatie opbouwen. Maar de lezer kan ook zelf proberen in gesprekken en discussies of in geschrift zijn of haar mening met een zo volledig mogelijke argumentatie hard te maken.