Het meta-perspectief en de BWR-driehoek in communicatie

De op onze planeet gebruikelijke communicatievorm is de taal. In mondelinge of schriftelijke vorm. Daardoor kan kennis doorgegeven worden en alleen daardoor kunnen gemeenschappelijke projecten uitgevoerd worden. Omdat wij tot dusver vooralsnog gebruik maken van deze vorm van overdracht wordt er vaak nagegaan, hoe betrouwbaar deze vorm van communicatie is. Kan een correcte overdracht van door te geven kennis ook daadwerkelijk zonder vervorming gegarandeerd worden?

Het meta-perspectief

Stel dat er twee personen tegenover elkaar aan tafel zitten en een gesprek beginnen. Dan zou je dus veronderstellen dat deze beide personen alleen met elkaar praten. Maar is dit ook werkelijk het geval? Praat bijvoorbeeld persoon A1 wel echt met persoon B1 zoals hij werkelijk is? Of is het niet eerder zo, dat de persoon in kwestie, doet alsof hij of zij iets is, A2, die hij of zij helemaal niet is. Is het niet zo, dat de persoon een rol speelt die door gezin, familie, kennissen, vrienden, beroep of maatschappij vaak zelfs gedwongen is.

Vanuit deze invalshoek ziet de tafelsituatie er al heel anders uit. Persoon B speelt natuurlijk net zo goed zijn of haar eigen rol. En doet alsof hij of zij iets anders is, B2. Schuiven we nou de twee gespeelde ikken bij aan tafel, hoe ziet ons gesprek er nu uit?
Spreekt het gespeelde A2-ik daadwerkelijk met het gespeelde B2-ik?

Mis! Persoon A is er namelijk van bewust, dat persoon B een rol speelt. Slim als persoon A is, trapt hij of zij daar natuurlijk niet in. Hij of zij doorziet de situatie en spreekt tot die B, B3, waarvan hij of zij gelooft, dat het de ander werkelijk is. D.w.z. persoon A praat niet met de werkelijke persoon B, maar met wat hij of zij gelooft dat de persoon B is, B3. Hiermee zijn er in elk gesprek tussen 2 individuen, drie ikken aanwezig in elk individu. In de regel heeft men een gesprek tussen het eigen gespeelde ik en wat men gelooft dat de ander ik is. Terwijl er dus nog een echte ik van de andere persoon is!

Dit maakt duidelijk, dat het noodzakelijk is, om bij elk gesprek het standpunt van de ander in te nemen. En de dingen met zijn of haar ogen te zien. Het is dus enorm van belang om bij elk gesprek met het werkelijke ik van de ander te spreken.

Leer ook om in boeken tussen de regels door te lezen. Wij leven in een wereld vol mensen. De mens op zich staat ons het dichtstbij en is het meest geschikte studie-object. Tegelijkertijd is de mens het interessantste, waanzinnigste, meest onberekenbare en beminnelijkste studie-opbject dat er is. Daar waar we andere mensen beter leren begrijpen kunnen we onszelf beter leren begrijpen. En op zijn beurt zal dan onze medemens ons beter kunnen inschatten. Met andere woorden: er bestaat geen Ik zonder Jij! De persoon, die wij voor een ander zijn, de mens, die de ander in ons ziet komt niet overeen met ons ware ik. Het beeld, dat anderen van ons maken beroert en interesseert ons voortdurend. Zelf proberen we helderheid te krijgen over het beeld dat anderen van ons hebben. We willen weten, hoe zij ons met hun ogen zien. Dit noemen we het meta-perspectief.

Meta-identiteit

Dit nieuwe perspectief van ons denken creëert tegelijkertijd een nieuw identiteitsniveau. We krijgen er een nieuwe identiteit bij. We zien onszelf zo, als dat we geloven, dat de ander ons ziet. We krijgen een meta-identiteit.

Gedrag

Ons gedrag is voor een bepaald gedeelte gebaseerd op ervaringen die we in ons leven hebben opgedaan. Zowel onze ervaringen als ons gedrag staan in gelijke mate voortdurend in relatie met anderen. En wordt ook door het gedrag van onze medemens beïnvloed. Ons gedrag valt of staat met de juiste communicatie. De mens is zo goed, als hij communiceren kan.

De BWR-driehoek

De kwaliteit van onze kwalitatieve vaardigheid hangt af van begrip, warmte en realiteit. We beschouwen dit als de BWR-driehoek;

Begrip

Dit is het vermogen, om een optimaal gespreksverloop te bewerkstelligen. Door middel van de moeite nemen, om de dingen zo te zien en te begrijpen, zoals ze door de gesprekspartner gezien en ervaren worden. Dit houdt ook in, dat als de gedachten gang van je gesprekspartner onderbroken wordt, je hem of haar met succes weet terug te voeren. En hem zijn gedachten gang laat afsluiten.

Warmte

Hieronder verstaan we de relatie tussen de beide gesprekspartners. Communiceren vanuit het hart. Hebben ze sympathie of antipathie?

Realiteit

De realiteit is wat iemand voor werkelijk, voor reëel houdt.

De BWR-driehoek kan vanzelfsprekend groter of kleiner worden. De som van BWR, die iemand heeft, is de som van zijn of haar kwalitatieve vaardigheid. En de BWR-driehoek kan alleen maar groeien, als alle drie de hoeken tegelijkertijd groter worden.
De warmte ten opzichte van de betreffende gesprekspartner is natuurlijk van geval tot geval verschillend. Omdat we weten dat elke hoek van de BWR-driehoek moet groeien, is een niet-vooringenomen houding tegenover irriterende gesprekspartners dringend noodzakelijk. Met een negatieve instelling ten opzichte van de partner kan geen enkele communicatie een positief resultaat hebben. En komt vaak niet eens tot stand.

Een zeer moeilijke hoek van de BWR-driehoek is de realiteit. Want iedereen heeft zijn eigen realiteit. Realiteit is, wat iemand voor werkelijk, voor reëel houdt. Maar moet dezelfde realiteit ook voor de gesprekspartner waar zijn? Voor de één is de politie een grote vriend wegens bepaalde ervaringen en voor de ander is de politie een grote vijand wegens andere ervaringen.

Realiteit is dus altijd subjectief. Terwijl bijvoorbeeld de ene persoon een zeer positieve ervaring heeft gehad met de politie. Doordat oom agent oma heeft geholpen met oversteken of met een vriendelijk gezicht een overtreding door de vingers heeft gezien. Kan de andere persoon enkele drastische ervaringen hebben met de politie. Zoals radar controle, boeteaanslag, arrogante agenten of intrekken van rijbewijs. Het zou voor beide personen zeker moeilijk zijn, elkaar op het punt van de politie te begrijpen. De ene zou vol lof over de politie zijn, wat de ander waarschijnlijk niet gezegd kan worden. Er zou sprake zijn van twee verschillende realiteiten.

Maar als je beschuldigend met de vinger naar anderen wijst, wijzen er 3 vingers naar jezelf. In het communicatie proces is het verstandiger om te zeggen dat je je verkeerd hebt uitgedrukt in plaats van om te zeggen dat de ander je verkeerd begrepen heeft. Daarmee laat je zien, dat je de juiste instelling hebt, om jezelf verder te ontwikkelen.

Lees verder

• Communicatie conflicten, open communicatie en luisteren