Dagelijkse confrontatie met symbolen en pictogrammen

Symbolen en pictogrammen zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Ze zijn onder meer te vinden in de beeldende kunst, reclame, politiek, op straat en in de kerk. We zijn ons er eigenlijk nauwelijks van bewust hoe vaak we geconfronteerd worden met symbolen en pictogrammen. Hoewel de meeste symbolen en pictogrammen wereldwijd hetzelfde worden geïnterpreteerd kunnen er ook verschillen zijn die mede afhankelijk zijn van een bepaalde cultuur. Overigens kan een symbool ook blijven bestaan als het ooit bijbehorende product al lang verdwenen is. Het symbool wordt dan toegepast op andere producten van hetzelfde fabricaat.

Symbool als huisteken

In een tijd waarin zeer velen niet konden lezen of schrijven werd vaak met goed herkenbare en dikwijls zeer eenvoudige tekens aangegeven wie de eigenaar van iets was. Die tekens waren de zogenaamde huistekens. Dergelijke tekens zijn ook als symbolen te beschouwen omdat ze voldoen aan de definitie: Er is sprake van een symbool als uit de afbeelding, het beeld, of het teken meer kan worden afgeleid dan wat de vorm eigenlijk aangeeft.

Vaak geconfronteerd met symbolen en pictogrammen

Alleen al in het straatbeeld gaan we er elke dag letterlijk aan voorbij. We zien ze, herkennen in de meeste gevallen meteen de betekenis en worden al weer geconfronteerd met het volgende symbool of pictogram. Denk bijvoorbeeld aan alle verkeersborden waar het niet de tekst is die ons ergens voor waarschuwt of iets wil duidelijk maken maar veel vaker een bepaald symbool. Ook met allerlei pictogrammen worden we dagelijks in het straatbeeld geconfronteerd.

Zeer bekende symbolen

Er is sprake van een symbool als uit de afbeelding, het beeld of het teken meer kan worden afgeleid dan wat de vorm eigenlijk aangeeft. Een symbool is vaak een handig middel om bijvoorbeeld iets bijzonders of iets groots uit te drukken door slechts één teken. Zo staat een kruis bekend als symbool voor het christendom. Twee van de meest bekende symbolen zijn wel een mannetje of de letter H en een vrouwtje of de letter D die respectievelijk het toilet voor heren en voor dames aangeven.

Pictogram vaak dezelfde functie

Een pictogram heeft vaak eenzelfde functie als een symbool. De termen worden ook wel door elkaar gebruikt. Voor beiden is de functie dat degene die ermee wordt geconfronteerd op een snelle manier ergens de betekenis van opneemt. Een pictogram bestaat heel vaak uit een afbeelding of tekening. Een bekend pictogram, in een openbaar gebouw, is de tekening van een rennend mannetje met een pijl die aangeeft waar zich de vluchtweg of nooduitgang bevindt.

Per cultuur verschillende betekenis

Maar symbolen en pictogrammen hebben lang niet altijd een eenduidige betekenis. Zo is bijvoorbeeld een hart weliswaar een universeel symbool voor liefde maar er zijn ook culturen waar het hart een andere betekenis heeft of gehad heeft. Zo geloofden de Azteken tussen 1200 en 1520 dat de wereld zou vergaan als de zon onvoldoende voeding kreeg. Die voeding bestond uit mensenharten die geofferd werden en vaak afkomstig waren van krijgsgevangenen. In Egypte had het hart ooit te maken met wijsheid en intelligentie. Ook de betekenis van veel andere symbolen kan per cultuur verschillend zijn en kan eveneens in de loop van de tijd veranderen.

Symbolen en afspraken

Veel symbolen worden gebruikt als tatoeage waarbij het verstandig is eerst de betekenis te achterhalen om niet levenslang met een onbedoeld symbool rond te lopen. Die betekenis berust vaak op een afspraak. Zo staat in de muziekwereld de zogenaamde G-sleutel of solsleutel bekend als een symbool dat aangeeft op welke lijn van de notenbalk de noot G of sol staat. Zoals bij veel aanduidingen in het muziekschrift berust dit op een wereldwijde afspraak.

Symbool of pictogram als merkherkenning

Ook wordt een symbool of pictogram vaak gebruikt voor een bepaalde herkenning. Dat is vooral het geval bij het gebruik als handelsmerk of logo. Die symbolen en pictogrammen zijn veel te vinden op reclameborden of drukwerk van een bepaald bedrijf. Zeer bekend is het logo van de Friesche Vlag dat staat voor een fabriek van melkproducten.

Geen koppeling meer aan oorspronkelijk product

Een symbool dat ooit gekozen is voor een product kan blijven bestaan ook al is het product al lang verdwenen of wordt het symbool gebruikt als herkenning voor allerlei producten die niets meer met het oorspronkelijke symbool te maken hebben. Het overbekende logo van Philips is daar een voorbeeld van. Ooit gebaseerd op het product radio wordt het al vele tientallen jaren gebruikt voor diverse andere producten. Het symbool werkt daarom voornamelijk als herkenning van de firma.

Lees verder

• De leeuw als symbool
• Oirschot, meubelindustrie en symbool De Grote Stoel
• Bovenlichtversiering met snijraam als statussymbool