Valsspelen maakt gelukkig

Eerlijk duurt het langst, luidt het gezegde. Maar onderzoekers hebben ontdekt dat valsspelen, fraude en bedrog op het werk, onder bepaalde omstandigheden gelukkig maken kan.

Fraude en bedrog werken positief op het gemoed

Vals spel, fraude en bedrog hebben nadelen, althans volgens heersende ethische begrippen. Een onderzoeksteam van de Universiteit van Washington, de Harvard University, de London Business School en de Universiteit van Pennsylvania, kwam na een studie over bedrog tot het verrassende resultaat dat kleine vormen van fraude absoluut voordelen heeft en zelfs positief kan uitwerken op iemands gemoedstoestand. Vooropgesteld dat onethisch gedrag niet leidt tot benadeling van anderen en het risico om ontdekt te worden relatief klein is.

Sjoemelen brengt een gevoel van euforie teweeg

Succes bij gesjoemel brengt bij fraudeurs een gevoel van euforie teweeg, een gelukstoestand dus, zo merkten de onderzoekers op. Het team had in zes verschillende experimenten bestudeerd hoe onethisch handelen invloed heeft op de gemoedstoestand. Zij gingen ervan uit dat de bereidheid om vals te spelen vooral dán erg groot is, als er niemand wordt geschaad door het onethisch gedrag en als dat gedrag de oplichter bovendien vele voordelen brengt.

Slecht geweten bij vasspelers? Integendeel!

Ook namen de onderzoekers aan dat onder dergelijke omstandigheden niet noodzakelijkerwijs nadeel of een slecht gevoel uit de fraude zullen voortvloeien. Op basis van die veronderstelling kozen de onderzoekers de experimenten uit. De proefpersonen moesten bijvoorbeeld 20 wiskundige opgaven maken. Voor elk goed antwoord werden ze beloond met één dollar, die zich in een envelop met totaal 20 dollar bevond. Tijdens de test werden de deelnemers in de gelegenheid gesteld om de juiste antwoorden te bekijken en hun berekende resultaten te corrigeren om beter te scoren.

Sterker zelfbewustzijn na fraude

Vantevoren hadden de onderzoekers de proefpersonen gevraagd hoe ze dachten dat ze zouden reageren als ze bij een opgave zouden sjoemelen. De meeste deelnemers gaven aan dat ze zich er slecht bij zouden voelen. De fraude zou absoluut nadelig op hen uitwerken. Maar in werkelijkheid gebeurde het omgekeerde. De fraudeurs hadden op geen enkele manier last van een slecht geweten. Integendeel, hun humeur werd er alleen maar beter van. Ze voelden zich juist winnaars, kregen een sterker gevoel van eigenwaarde en voelden zich tevredener dan voorheen. De eerlijke deelnemers daarentegen ergerden zich aan hun slechte resultaten en het geld dat ze misgelopen waren. Ze voelden zich de verliezers en begonnen aan zichzelf te twijfelen.

Paralellen met fraude in bedrijfsleven

Indien de resultaten van het onderzoek worden doorgetrokken naar arbeidssituaties, dan is het verklaarbaar waarom ook veel werknemers de neiging hebben om te sjoemelen. Ook hier verwachten de oplichters geen uitgesproken slachtoffers of benadeelden en slechts licht voordeel voor zichzelf. Een vergelijkbare parallel onderkennen de onderzoekers bij ondernemingen waarin complete afdelingen worden aangemoedigd om oneerlijk te zijn, bijvoorbeeld als het gaat om de presentatie van geschoonde cijfers in jaarverslagen en dergelijken. En wat te denken van de manipulatie en financiële schandalen die de financiële wereld de voorbije jaren op zijn grondvesten deden schudden. Maar hoe minder concreet en zichtbaar de negatieve gevolgen van onethisch gedrag, hoe groter de waarschijnlijkheid dat bedrogen wordt.