Leerdoelen formuleren met de SMART methode: voor- en nadelen

Wanneer je studeert – maar ook wanneer je werkt – zul je tegen situaties aanlopen waarin je doelen moet formuleren. Dit kunnen doelen zijn op professioneel gebied of op persoonlijk gebied. Wanneer je begint met het formuleren van je doelen, zul je merken dat dit best lastig is. Wanneer is een doel goed? Wanneer is een doel haalbaar? Er zijn verschillende methoden om je doelen te formuleren. De SMART-methode is er een van. Wat is het voordeel van de SMART-methode en is deze methode altijd handig?

De SMART-methode

De letters SMART zijn eigenlijk een afkorting van Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden. Wanneer je deze afkorting weet, zal deze methode waarschijnlijk een stuk duidelijker worden. Deze methode gaat ervan uit dat het belangrijk is om vijf elementen te implementeren in je doel. Wanneer je van plan bent om meer assertief te worden, zal het te abstract zijn als je het zo formuleert; het is niet specifiek. Je kunt dit specifieker maken door aan te geven wat je precies bedoelt met “meer assertief worden”. Denk eens aan situaties waarin je je assertiviteit meer tot uiting wilt laten komen en beschrijf deze in je doel. Een concreet voorbeeld als “tijdens een vergadering inbreng hebben” is een stuk specifieker.

De tweede letter – meetbaar – houdt in dat je doel toetsbaar moet zijn. Wanneer je het eerdere voorbeeld over assertiviteit erbij pakt, zou het meetbaar worden als je in je doel beschrijft dat je tijdens elke vergadering drie keer een inbreng hebt. Dat kan bijvoorbeeld in vorm van een vraag of een mening zijn. Door dit te beschrijven in je doel, is het toetsbaar en dus meetbaar.

De derde letter – acceptabel – heeft betrekking op de ethische aspecten van je doel. Is het doel goed voor jou en goed voor anderen? Houd je je aan bestaande regels en kaders? Ook de vierde letter – realistisch – heeft een link hiermee, namelijk dat je doel ook uitvoerbaar is. Wanneer je jezelf tot doel stelt binnen een week assertief te willen zijn, ben je niet realistisch bezig. Doelen zijn vaak een proces en nemen tijd in beslag.

De laatste letter – tijdsgebonden – heeft betrekking op het feit dat je een tijdspad moet koppelen aan je doel. Wanneer wil je je doel bereiken? Wanneer ben je tevreden?

De voordelen

Een voordeel van de SMART-methode is dat je heel specifiek aan je doel kunt werken. Omdat de elementen helder zijn, weet je waar een goed doel aan voldoet. Het biedt de mogelijkheid om heel gestructureerd over je doel na te denken en voorkomt dat je essentiële elementen zoals een tijdsplanning vergeet.

Stap voor stap kun je gaan werken aan het formuleren van je doelen. De SMART-methode is in principe geschikt voor elk type doel dat je wilt formuleren. Professionele doelen – dus datgene wat je wilt leren cq. ontwikkelen als professional in je werkveld – kunnen uitstekend geformuleerd worden met de SMART-methode als hulpmiddel. Echter is deze methode ook toepasbaar op persoonlijke leerdoelen.

De nadelen

Het nadeel van de SMART-methode is eigenlijk ook het voordeel van de SMART-methode: het is erg gestructureerd. Het is dus een kwaliteit, maar ook een valkuil. Sommige doelen – en met name persoonlijke leerdoelen – laten zich niet altijd even specifiek en meetbaar formuleren. Stel je bijvoorbeeld voor dat je wilt werken aan meer initiatief nemen in je werk, stage of school. Je kunt er een SMART-doel op loslaten zoals:
“Binnen drie maanden kan ik initiatief nemen in het werk door dit elke dag in ieder geval drie keer te doen ten opzichte van een collega of het hele team.”

In principe is dit doel Specifiek (in welke situatie neem je initiatief?), Meetbaar (drie keer per dag), Acceptabel (je doet er niemand tekort mee), Realistisch (je ontwikkelt een vaardigheid) en Tijdsgebonden (binnen drie maanden). Echter is dit doel erg geforceerd. Je neemt je voor om elke dag drie keer initiatief te nemen. De valkuil is dat je initiatief gaat nemen om het initiatief nemen. Oftewel: het wordt geforceerd. Het is niet echt en het is niet “eigen”. Om deze reden werkt de SMART-methode bijna altijd voor professionele doelen, maar voor persoonlijke leerdoelen soms wat minder.

Conclusie

De SMART-methode is een prettige methode die je helpt om gestructureerd te werken aan het formuleren van leerdoelen. Veel mensen vinden het lastig om doelen te formuleren. Wanneer je de vijf elementen erbij pakt van de SMART-methode zul je makkelijker op gang komen. Echter is uit bovenstaande alinea’s gebleken dat deze methode niet altijd even goed werkt. Wanneer het gaat om professionele doelen zul je makkelijk uit de voeten kunnen met deze methode. Bij een persoonlijk leerdoel kan het zijn dat je doel te geforceerd wordt wanneer je de methode volgt. In die gevallen kan beter iets worden afgeweken van de punten, zodat de focus blijft liggen op het behalen van je doel en niet op de SMART-formulering.